НАУРЫЗ: ТАРИХЫ, ҒҰРЫП-САЛТТАРЫ ЖӘНЕ ҰЛТТЫҚ БІРЕГЕЙЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚЫЗМЕТІ
Ғылыми мақала
Қаралымдар: 55 / PDF жүктеулері: 13DOI:
https://doi.org/10.32523/3080-1281-2025-152-3-53-68Кілт сөздер:
Наурыз, Топан су туралы аңыз, Еуразия далалық аймағы, Қазығұрт, дәстүр-салт, бірегейлікАңдатпа
Мақалада Наурыз мейрамының пайда болу және дәстүрлі ғұрыптық кешенінің қалыптасу тарихы және ұлттық бірегейлікті қамтамасыз ету қызметі қарастырылады. Авторлар көктемгі күн мен түн теңескен күннің межесі және жыл басы Наурыз мейрамының тарихын неолит дәуірімен байланыстырады. Бұл бір жағы қазақ шежіресінде ерекше орын алатын Топан су және Қазығұрт туралы аңыздардан және көне әдет-ғұрыптардан көрініс табады. Наурыз мейрамын авторлар толып жатқан ғұрыптардың басын қосатын кешен ретінде қарастырады. Бұл алдымен күн мен түннің теңескен сәтін бақылау, көрісу, дастархан, бата сияқты қазақ тіршілігінде маңызды орын алатын құндылықтар жиынтығы. Мақалада қазақ ауызша дәстүріндегі «ұлыстың ұлы күні» сөз тіркесінің мағынасы сарапталған. Авторлар наурызды мемлекеттік мейрам ретінде қарастырады және оған бірнеше дәлел келтіреді. Қазақ хандығы заманында Наурызды тойлауға мемлекеттік маңыз беріліп, оны мемлекет құрамына кірген әртүрлі этникалық және әлеуметтік топтардың басын қосатын құрал қызметі жан-жақты қарастырылған.
Downloads
Әдебиеттер тізімі
Гордон Чайлд. (1952). У истоков европейской цивилизации. – Москва: «Иностранная литература». – 466 c.
Бойс Мэри. (1988). Зороастрийцы. Верования и обычаи / Пер. с англ. И.М. Стамблин-Каменского. Послесл. Э.А. Грантовского. – Москва: Наука. – 303 с.
Gordan Chaild. (1926). The Aryans: a Study of Indo-European origins. – London. – 247 p.
Гимбутас М. (2006). Цивизация Великой Богини: мир Древней Европы. – Москва: РОССПЭН. – 572 с.
Артықбаев Ж.О. Қазақстанның бейнелі тарихы видеолекциясы, 2-лекция: Қазақ жеріндегі ежелгі тайпалар. Арилар мен мықтар. https://www.youtube.com/watch?v=800KMpkO3L4
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы. (2007). Шығармалары. 8-том. – Павлодар: «Эко» ҒӨФ. – 418 б.
Турсунов Е. (2001). Традиции весеннего календарного цикла у казахов. – Алматы.
Ахметова А. (2005). Наурыз: ритуалы и современность // Вестник КазНУ. – Алматы.
Нысанбаев А. (2007). Культурные ценности независимого Казахстана. – Алматы.
Кенжетаева Ш. (2012). Наурыз в Центральной Азии: сравнительный анализ // Al-Farabi Journal.
Мукашева Г. (2015). Наурыз как фактор социальной интеграции // Вестник ЕНУ. – Астана.
Сулейменова М. (2018). Институционализация Наурыза в Казахстане и признание ЮНЕСКО. – Aстана.
Курганбаева Н. (2021). Культурное наследие и праздники: место Наурыза в современной идентичности // Turkic Studies.
Артықбаев Ж.О. (2009). Баянауыл // «Менің Отаным - Қазақстан» сериясы. – Астана, «Фолиант». – 312 б.
Көпейұлы М.Ж. (2013). Шығармалары. 1-20 том. – Павлодар. – 303 б.
Fell, E. Nelson. (2013). Russian and Nomad: Tales of the Kirghiz Steppes. – London: Forgotten Books. – 318 p.
Халид Қ. (1992). Тауарих хамса: /Бес тарих/. Ауд. Б. Төтенаев, А. Жолдасов. – Алматы. – 289 б.
Қашқари М. (1997). Түрік сөздігі: Диуан лұғат – ат-түрік. 3 томдық шығармалар жинағы // Ауд. А. Егеубай. – Алматы. – 373 б.
Древнетюркский словарь. (1969). – Ленинград: Наука. – 676 с.
Пекарский Э.К. (1958). Словарь якутского языка. – Т. 1-3. – Москва: АН СССР. – 710 с.
Монгол-казах толь /Моңғолша-қазақша сөздік. (1984). – Улаанбаатар - Өлгий. – 885 б.
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Тенгеш Каленова, Жамбыл Артыкбаев (Автор)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.
Дәйексөзді қалай келтіруге болады
