МЕЖРЕЛИГИОЗНЫЙ ДИАЛОГ КАК ИНСТРУМЕНТ ПОСТКОНФЛИКТНОГО МИРОСТРОИТЕЛЬСТВА: ОПЫТ ЛИВАНА, БОСНИИ И ГЕРЦЕГОВИНЫ И СУДАНА

Абай Токсанбаев

doi:10.32523/3080-1281-2025-152-3-100-118

Авторлар

Абай Токсанбаев Л.Н. Гумилев атындағы Евразия ұлттық университеті Автор https://orcid.org/0000-0001-8156-3849

DOI:

https://doi.org/10.32523/3080-1281-2025-152-3-100-118

Кілт сөздер:

дінаралық диалог, қақтығыстан кейінгі қоғамдар, бейбітшілік құру, Ливан, Босния және Герцеговина, Судан, конфессионализм, дінаралық диалог бойынша ҮЕҰ

Аңдатпа

Мақала көпұлтты және көпконфессиялы қоғамдарда қарулы қақтығыстардың салдарын еңсерудің және тұрақты бейбітшілік құрудың негізгі құралы ретінде дінаралық диалогтың әлеуетін ашады. Ливан, Босния және Герцеговина және Судан мысалында діни қауымдастықтардың өзара әрекеттесу механизмдері, үкіметтік емес ұйымдардың, халықаралық құрылымдар мен жеке көшбасшылардың әлеуметтік келісімді нығайтудағы, мәдениетаралық түсіністікті дамытудағы және зорлық-зомбылықтың қайталануының алдын алудағы рөлі талданады. Зерттеу әдістемесі тарихи, саясаттану және әлеуметтанулық талдауды біріктіретін пәнаралық тәсілге, сондай-ақ салыстырмалы әдісті қолдануға және эмпирикалық жағдайларды зерттеуге негізделген. Бұл тәсіл институционалдық қолдауды, жастарды тартуды және бірлескен гуманитарлық жобаларды іске асыруды қоса алғанда, жанжалдан кейінгі кезеңде дінаралық өзара іс-қимылдың табыстылығын айқындайтын әмбебап және ерекше факторларды анықтауға мүмкіндік береді. Автор бейбітшілікті құру мәселелері бойынша теориялық және практикалық базаны дамытуға үлес қосады, диалог тиімділігінің шарттарын тұжырымдайды және әлеуметтік шиеленісті төмендету, сенімді қалпына келтіру және бірге өмір сүрудің тұрақты модельдерін қалыптастыру үшін оның тәжірибеге бағытталған сипатының маңыздылығын атап көрсетеді. Алынған тұжырымдар дінаралық қарым-қатынасты тұрақты институционалдық қолдаусыз, қол жеткізілген нәтижелерді жүйелі мониторингтеусіз, стратегияларды жергілікті мәдени ерекшеліктерге бейімдеусіз және халықтың қалың топтарын бірлескен әлеуметтік бастамаларға тартусыз жанжалдан кейінгі елдердегі орнықты бейбітшіліктің мүмкін еместігін көрсетеді.

Downloads

Download data is not yet available.

Автор өмірбаяны

Абай Токсанбаев, Л.Н. Гумилев атындағы Евразия ұлттық университеті

PhD, аға оқытушы, Л.Н. Гумилев атындағы Евразия ұлттық университеті

Әдебиеттер тізімі

Abu-Nimer M., Khoury A., Welty E. (2007). Unity in Diversity Interfaith Dialogue in the Middle East; Publisher, US Institute of Peace Press.

Campdepadrós-Cullell, R., Pulido-Rodríguez, M. Á., Marauri, J., & Racionero-Plaza, S. (2021). Interreligious Dialogue Groups Enabling Human Agency. Religions, 12(3), 189.

Centre for Peacebuilding. URL: https://unvocim.net/ (accessed: 11.08.2025).

Commission on Security and Cooperation in Europe (1992). The Referendum on Independence in Bosnia-Hercegovina. URL: https://li.proquest.com/elhpdf/histcontext/CMP-1992-CSC-0012.pdf (accessed: 07.08.2025).

Cornille C. (2013) Introduction // C. Cornille (ed.) The Wiley-Blackwell Companion to Inter-Religious Dialogue, p. XII. Chichester: John Wiley & Sons, Ltd.

De Waal, A. (2015). The Real Politics of the Horn of Africa: Money, War and the Business of Power. Polity Press.

Diken, B., & Laustsen, C.B. (2005). The Culture of Exception: Sociology Facing the Camp (1st ed.). Routledge.

Driessen, M. D. (2025). Interreligious Dialogue, Conflict Resolution and Peacebuilding: A Review. Religions, 16(2), 150.

Driessen, Michael Daniel, Anna Maria Daou, Dima Karadsheh, Neira Omerovic, and Faris Ilyas Keti. (2020). Interreligious Dialogue Mapping of the Middle East: Lebanon, Jordan, Turkey and Iraq. Beirut: Adyan Foundation Institute of Citizenship and Diversity Management and Rashad Center for Cultural Governan.

Gradimir. (2020, December 16). O nama - Međureligijsko vijeće u Bosni i Hercegovini. Međureligijsko Vijeće U Bosni I Hercegovini. URL: https://mrv.ba/o-nama-2/ (accessed: 10.08.2025).

Haddad A. (2021). Religious Pluralism in Lebanon. Journal of Intercultural Studies.

Humud C. (2022). Lebanon’s 2022 Parliamentary Elections. Library of Congress. URL: https://www.congress.gov/crs-product/IN11924 (accessed: 01.08.2025).

Johnson D. H. (2016). The Root Causes of Sudan’s Civil Wars: Old Wars and New Wars (Expanded 3rd Edition) (NED-New edition). Boydell & Brewer.

Jovic S. Interfaith Peacebuilding in the Balkans. Peace Review, 2020.

KAICIID Programme 2020 – The Religious Diversity Centre in Aotearoa New Zealand Trust. (2019, December 27). https://rdc.org.nz/kaiciid-programme-2020/ (accessed: 02.08.2025).

KAICIID. (n.d.). KAICIID. 2019-2020 Annual Report https://www.kaiciid.org/resources/publications/2019-2020-annual-report (accessed: 02.08.2025).

King S. B. (2011) Interreligious Dialogue, in C. Meister (ed.), The Oxford Handbook of Religious Diversity, Oxford: Oxford University Press, 101–14.

Lederach, J.P. (1997). Building Peace: Sustainable Reconciliation in Divided Societies, United States Institute of Peace Press, Washington, DC

Moxoв H. Непреодолимый конфессионализм Ливана // Россия и мусульманский мир. 2009. №3.

Omerovic A. H. and Hodzic E. (2023). News Bosnians Commemorate War Prisoners Murdered at Keraterm Camp. URL: https://balkaninsight.com/2023/07/24/bosnians-commemorate-war-prisoners-murdered-at-keraterm-camp/ (accessed: 08.08.2025).

Patterson, E. (2013) Bosnia: Ethno-Religious Nationalisms in Conflict. Religion and Conflict Case Studies Series, Berkley Center for Religion, Peace and World Affairs, Georgetown University. URL: http://repository.berkleycenter. georgetown.edu/130801BCBosniaEthnoReligiousNationalismsConflict.pdf (accessed: 08.08.2025).

Peace Catalyst International. URL: https://www.peacecatalyst.org/about (accessed: 11.08.2025).

Religions for Peace. (2025). Home - Religions for Peace. URL: https://www.rfp.org/ (accessed: 04.08.2025).

Rubenstein S. (2025). Religious Composition by Country, 2010-2020. Pew Research Center. URL: https://www.pewresearch.org/religion/feature/religious-composition-by-country-2010-2020/ (accessed: 12.08.2025).

Silvestri, S. & Mayall, J. (2015). The Role of Religion in Conflict and Peacebuilding. UK: British Academy.

Sudan Council of Churches | World Council of Churches. (n.d.). URL: https://www.oikoumene.org/organization/sudan-council-of-churches (accessed: 02.08.2025).

Sudan. (2020). Human Rights Watch. URL: https://www.hrw.org/world-report/2020/country-chapters/sudan (accessed: 12.08.2025).

The International Criminal Tribunal For The Former Yugoslavia. (2004). URL: https://www.icty.org/x/cases/prlic/ind/en/prl-ii040304e.htm (accessed: 08.08.2025).

U.S. Department of State. (2022). 2022 Report on International Religious Freedom: Bosnia and Herzegovina. URL: https://www.state.gov/reports/2022-report-on-international-religious-freedom/bosnia-and-herzegovina (accessed: 05.08.2025).

United Nations (2012). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. URL: https://www.icty.org/en/about (accessed: 08.08.2025).

Weimann H. (2022). Lebanon’s Vicious Cycles. New Lines Institute. URL: https://newlinesinstitute.org/state-resilience-fragility/lebanons-vicious-cycles/ (accessed: 28.07.2025).

What We Do in Bosnia & Herzegovina (BiH). URL: https://www.peacecatalyst.org/bosnia-peacebuilding-trainings (accessed: 11.08.2025).

Wood J. (2012). After 2 Decades, Scars of Lebanon's Civil War Block Path to Dialogue. The New York Times. URL: https://www.nytimes.com/2012/07/12/world/middleeast/after-2-decades-scars-of-lebanons-civil-war-block-path-to-dialogue.html (accessed: 01.08.2025).

Багаева К. А., Цырендоржиева Д. Ш. (2023). Социальные функции религии и специфика их реализации в условиях современности. Вестник Бурятского государственного университета. Философия, (1), 18-30.

Документы Второго Съезда лидеров мировых и традиционных религий (2006). URL: https://religions-congress.org/ru/page/deklaraciya-uchastnikov-II (дата посещения: 25.07.2025).

Дурмановић C. (2011). Логор “Виктор Бубањ” - истрага некажњених злочина. URL: http://www.nspm.rs/istina-i-pomirenje-na-ex-yu-prostorima/logor-viktor-bubanj-istraga-nekaznjenih-zlocina.html (accessed: 08.08.2025).

Евдокимов И.Д., Кудрин Г.М., Куликова А.П. Политический конфессионализм в Ливане: проблемы консоциональной демократии // Скиф. 2021. №11 (63).

Иванов С. М. Социальные функции религии и современность: дисс. … канд. филос. наук. Волгоград. 1999. 150 с.

Лученко К. «Между запретом и автокефалией. Что ждет Украинскую православную церковь», 2023. URL: https://carnegieendowment.org/russia-eurasia/politika/2023/01/can-the-ukrainian-orthodox-church-survive-the-war-with-russia?lang=ru (accessed: 21.07.2025).

Организация Объединенных Наций (2023). Генеральная Ассамблея. Семьдесят восьмая сессия. 78/129. Поощрение межрелигиозного и межкультурного диалога, взаимопонимания и сотрудничества на благо мира.

Яблоков И.Н. Основы религиоведения: учеб./ Ю. Ф. Борунков, И. Н. Яблоков, |М. П. Новиков| и др. Под ред. И. Н. Яблокова.— М.: Высш. шк., 1994.— 368 с.