Ғұн әміршісі Мөденің жер туралы аңызына философиялық талдау: Ғылыми мақала

Абылайхан  Калназаров; Рауан  Кемербай; Бекен  Балапашев

doi:10.32523/3080-1281-2025-151-2-96-111

Авторлар

Абылайхан Калназаров Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Автор https://orcid.org/0009-0003-2287-2213
Рауан Кемербай Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Автор https://orcid.org/0000-0002-0404-8621
Бекен Балапашев Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Автор https://orcid.org/0000-0001-7744-2008

DOI:

https://doi.org/10.32523/3080-1281-2025-151-2-96-111

Кілт сөздер:

аңыз; жер (аумақ-территория); саяси философия; мифология; идеология; этика; Мөде; ғұн; билік; халықаралық қатынастар

Аңдатпа

Мақала ғұн билеушісі Мөденің бір пұшпақ жер туралы аңызын философиялық тұрғыдан талдай отырып, мемлекеттілік пен оның аумақтық сипаттамаларының тарихи-саяси және адамгершілік-этикалық қырларын зерттеуге бағытталған. Бұл жұмыс күрделі дипломатиялық және әскери қақтығыстарды шешу аясында жердің ұлттық және мемлекеттік құрылымдағы рөлін қарастырады, сондай-ақ аңыздар мен мифтердің қазіргі қоғамдық санадағы маңызын анықтайды. Саяси ойлау аясындағы философиялық зерттеу аңыздың мазмұнын адамзат тәжірибесімен байланыстырып, оның мағыналарын терең түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тәсіл талдау арқылы жерге қатысты рәміздерді, мемлекеттілік идеяларын және ұлттық тәуелсіздік пен егемендік ұғымдарын ашады. Зерттеу барысында жердің мемлекеттілік пен ұлттық құндылықтардың негізі ретіндегі ерекше орны талданады. Авторлар аңыздар мен мифтердің қазіргі қоғамдағы рөлін талдай отырып, қоғамдық сананың мифтенуі үдерістерін зерттейді. Бұл зерттеу «ұқсастық-еліктеу» тұжырымдамасы арқылы ежелгі ғұн мемлекетін «елестетілген мемлекеттілік» рәмізі ретінде түсіндіруге негізделген. Мұндай көзқарас аңыздардың қазіргі заманғы ұлттық сана мен саяси мәдениетке тигізетін ықпалын анықтауға мүмкіндік береді. Мақаланың ғылыми жаңалығы – жердің рәміздік және саяси мәнін философиялық тұрғыдан терең түсіндіруде жатыр. Аңыздағы рәміздерді талдау арқылы авторлар жердің ұлттық бірегейлік пен тәуелсіздікті қалыптастырудағы рөлін жаңаша түсіндіреді. Бұл зерттеу, сонымен бірге, тарихи аңыздар мен мифтердің саяси шешімдер мен адамгершілік таңдау жасауға тигізетін әсерін қарастырады. Мақалада аңыздағы рәміздік элементтер ұлттық құндылықтарды жаңғырту құралы ретінде қарастырылады.

Downloads

Download data is not yet available.

Автор өмірбаяндары

Абылайхан Калназаров, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Рауан Кемербай , Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

PhD, философия кафедрасының қауымдастырылған профессоры, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Бекен Балапашев, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

«Философия және әдеп» мамандығының PhD докторанты, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Әдебиеттер тізімі

Розовский Б.Г. Искусственный прообраз неандертальца в современном человеке //Вестник Луганской академии внутренних дел имени Э.А. Дидоренко. – 2020. – №. 3. – С. 315-316.

Василенко И.А. Политическая философия: Учебное пособие. – М.: Гардарики, 2004. – 240 с.

Tolegenov M. Efsanevi Dindarlığın Psikolojik Zemini ve Fonksiyonu: Kazakistan Örneği. Basılmamış Doktora Tezi. - Kayseri: Erciyes Üniversitesi SBE, 2020. - 201 p.

Артыкбаев Ж.О. История Казахстана в легендах и преданиях / Илл. М.Ж. Артыкбаева, метод. Часть Ф.Сарыбаевой. - Караганда: КарГУ, 2002. – 94 с.

Өміржанов Е.Т., Байтекова Қ.Ж. Мөде қағанның саяси-құқықтық көзқарастары //Қарағанды университетінің хабаршысы. «Құқық» сериясы. – 2017. - №. 4(88)

Ошан Ж. Мөде //Ш.Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты ресми порталы – 2023. [Электронды ресурс] / URL: https://iie.kz/?p=24923 (Қаралған күні: 10.01.2024)

Исаев И. Воображаемая государственность. Пространство без территории. Монография. – Москва: РГ-Пресс, 2018. – 224 с.

Салғарин Қ. Алтын тамыр: роман-эссе. – Жалын, 1986. – 288 б.

Кузин Ф.А. Методика написания. Правила оформления. Порядок защиты. Практическое пособие для докторантов, аспирантов и магистрантов / Под ред. Абрамова В.А. – 4-е изд., доп. – М.; Ось-89, 2011. – 448 с.

Артыкбаев Ж.О. Кочевники Евразий в калейдоскопе веков и тысячелетий. – Астана-Москва: ТОО «Центрально-Азиатское книжное издательство», 2017. – 300 с.

Саяси түсіндірме сөздік. - Алматы, 2007. - 616 бет.

Крадин Н.Н. Империя Хунну. Изд. 2-е, перераб. и доп. - М.: Логос, 2001. - 312 с.

Омарбеков Т. Бақтұғ (Мөде) қаған: оны мақтаймыз ба, жоқ әлде даттаймыз ба? 19 қараша, 2021. «Jas Alash» республикалық қоғамдық-саяси газетінің порталы. [Электрондық ресурс] / URL: https://zhasalash.kz/news/baqtug-mode-qagan-ony-maqtajmyz-ba-zhoq-alde-dattajmyz-ba-18702/ (Қаралған күні: 25.01.2024)

Артыкбаев Ж.О. Казахское обшество в XV-XVII веках: от империи к национальному государству. – Астана-Москва: ТОО «Центрально-Азиатское книжное издательство», 2019. – 308 б.

Елубаев С. Бос жатқан жер – жау шақырады //Mezgil.kz ақпараттық порталы. – 2019. –[Электрондық ресурс] URL: https://mezgil.kz/e/action/ShowInfo.php?classid=2&id=2731 (Қаралған күні: 25.01.2024)