PROTECTION OF CULTURAL AND RELIGIOUS HERITAGE IN TRADITIONAL STRUCTURE: ON LEADERSHIP AND AUTHORITY IN ALEVI SOCIETIES: Scientific article

Yılmaz Arı

doi:10.32523/3080-1281-2025-152-3-148-164

Авторлар

Йылмаз Ары Ескишехир Османғазы университеті Автор https://orcid.org/0000-0003-4529-7162

DOI:

https://doi.org/10.32523/3080-1281-2025-152-3-148-164

Кілт сөздер:

дін социологиясы, мәдениет, дәстүр, Алевизм, билік

Аңдатпа

Алевизм бай мәдени және тарихи негізге ие. Алеви қауымдарында харизматикалық әрі діни көшбасшылар сенім мен әлеуметтік жүйеде орталық рөл атқарады. Олар рухани бағыт-бағдар берумен қатар, әлеуметтік нормалар мен құндылықтарды сақтап, қауымдағы бірегейлікті нығайтады және ынтымақты арттырады. Көптеген дәстүрлі қоғамдардағыдай, алевизм де беделді тұлғалардың айналасында құрылымданған. Оларға мәдени мұраны қорғау мен қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету міндеті жүктеледі. Мұндай көшбасшылық жүйе құндылықтарды ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп, сыртқы қысымдарға төтеп беруге жағдай жасайды. Алайда жаһандану процесі дәстүрлі құрылымдар үшін қатерлі. Яғни биліктің бейімделгіш болуын көздейді. Бұл зерттеу әдебиеттерге шолу негізінде алеви қауымдарындағы көшбасшылық құрылымдары мен билік қатынастарын талдайды. Онда олардың мәдени сәйкестікті сақтауға және қоғамдық өзгерістерге бейімделуге ықпалы қарастырылады. Алеви көшбасшылығын зерделеу дәстүрлі билік динамикасын кеңірек түсінуге және мұндай құрылымдардың болашақтағы даму бағыттарын болжауға мүмкіндік береді. Аталған талдау арқылы зерттеу мәдени мұраны сақтау мәселелерін ашып көрсетіп, өзгергіш уақыт жағдайында дәстүрлі көшбасшылықтың өзектілігін айқындайды.

Downloads

Download data is not yet available.

Автор өмірбаяны

Йылмаз Ары, Ескишехир Османғазы университеті

қауымд. проф. (доцент) Ескишехир Османғазы университеті, Теология факультеті, Дін социологиясы кафедрасы

Әдебиеттер тізімі

Adorno, T. W., Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J., & Sanford, R. N. (1950). The authoritarian personality. New York: Harper and Row. [in English]

Akkuş, H. İ. (2023). Türk toplumunda dini grupların işlevleri ve tercih edilme sebepleri üzerine sosyolojik bir analiz. Burdur İlahiyat Dergisi, 7, 76-94. [in Turkish]

Aktı, Ü. (2012). Homojenleşme ve yerelleşme bağlamında kültürel küreselleşme ve din. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27(27), 133-167. [in Turkish]

Aktürk, H. (2015). Alevilik araştırmalarında self oryantalist tutum. Ekev Akademi Dergisi, 62, 51-68. [in Turkish]

Aktürk, H. (2019). Modern Alevi ekolleri: Tekleşen “sürek” çatallanan “yol”lar. İstanbul: Hiperyayın. [in Turkish]

Akın, B. (2017). Alevilikte “ocak”: Kavramsal çerçeveye ve tarihî arka plana yeni bir bakış. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(2), 239-264. [in Turkish]

Anderson, B. (1983). Imagined communities: reflections on the origin and spread of nationalism. New York: Verso. [in English]

Arendt, H. (1958). The Human Condition. Chicago: Chicago University Press. [in English]

Arı, Y. (2020). Değişim sürecinde Alevilikte dini otorite. Ankara: Berikan Yayınevi. [in Turkish]

Arı, Y. (2021). Toplumsal değişim ve din. Asya Studies, 5(16), 131-142. [in Turkish]

Arı, Y. (2023). Aile kurumunun işlevleri nelerdir ve neden önemlidir? Sosyolojik bir araştırma. İlahiyat Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler, (ed.: Kasım Ertaş), 127-139, Ankara: Serüven Yayınevi. [in Turkish]

Aydemir, M. A. (2011). Sosyal sermaye - Topluluk duygusu ve sosyal sermaye araştırması. Konya: Çizgi Kitabevi. [in Turkish]

Bandura, Albert (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. [in English]

Batur, B. (2021). Karizmadan kuramlara paradigmal bir dönüşümün sosyolojisi. Ankara: Astana Yayınları. [in Turkish]

Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129. [in Turkish]

Bell, C. (1992). Ritual theory, ritual practice. New York, NY: Oxford University Press. [in English]

Berger, P. L., & Luckmann, T. (1966). The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. NY: Penguin Books. [in English]

Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. New York: Wiley. [in English]

Bourdieu, P. (1972). Outline of a theory of practice. Cambridge University Press. [in English]

Bingöl, İ. (2022). Sosyolojik suç teorilerine kuramsal bir yaklaşım: Sosyal süreç teorileri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 12(24), 640-652. [in Turkish]

Burns, J. M. (2012). Leadership. New York: Open Road Media. [in English]

Carlyle, T. (1976), Kahramanlar, Çev: Behzat Tanç, İstanbul: Kutluğ Yayınları. [in Turkish]

Celkan, H. Y. (1991). Beşerî kültürün temel öğesi aile. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 1(1). [in Turkish]

Cevirov, E. (2013). Dini lider tipleri üzerine sosyolojik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi (Türkiye)). [in Turkish]

Çebi, M. S. & Nacaroğlu, D. (2015). “Bir ses böler geceyi” filminde Alevi zihniyetine ilişkin sinematografik gerçekliğin simgesel inşası. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (74), 15-43. [in Turkish]

Çetin, H. (2003). Demokratik meşruiyet versus karizmatik meşruiyet. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 91-108. [in Turkish]

Douglas, M. (1966). Purity and danger: An Analysis of concepts of pollution and taboo. London: Routledge. [in English]

Dönmezer, S. (1982). Sosyoloji (8. Baskı). Ankara Savaş Yayınları. [in Turkish]

Durbilmez, B. (2017). Âşık edebiyatının oluşumu ve gelişiminde Alevi-Bektaşi zümrelerin yeri ve önemi. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 0(13), 57 – 86. [in Turkish]

Durkheim, Émile (1897). Suicide. New York: Free Press. [in English]

Durkheim, É. (1995). The elementary forms of religious life (K. E. Fields, Trans.). New York: Free Press. [in English]

Eisenstadt, S. N. (1968). The political systems of empires. New York: Free Press. [in English]

Foucault, M. (1975). Discipline and punish: the birth of the prison New York: Pantheon Books. [in English]

Geertz, C.(1973). The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books. [in English]

Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Garden City, New York: Doubleday & Company. [in English]

Goleman, D. (2000). Leadership That Gets Results.Harvard Business Review. 78(2), 78-90. [in English]

Giddens, A. (2013). Sociology (7th ed.). Cambridge: Polity Press. [in English]

Güngörer, F. (2021). Geleneksel kapalı toplumların ürettiği kanaat önderliği olgusuna yönelik bir saha araştırması. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7), 61-90. [in Turkish]

Habermas, J. (1984). The theory of communicative action, Volume 1: Reason and the rationalization of society. Boston: Beacon Press. [in English]

Hammond, S. A., & Royal, M. A. (2001). The thin book of appreciative ınquiry. Bend, OR.: Thin Book Publishing. [in English]

Hannerz, U. (1990). Cosmopolitan culture and the regeneration of social imaginaries. In S. Lash & J. Friedman (Eds.), Modernity and identity (pp. 327-348). Oxford: Blackwell. [in English]

Hobsbawm, E. J. (1987). The age of revolution: Europe 1789-1848. New York: Vintage Books. [in English]

Hogg, M. A. & Vaughan, G. M. (2018). Social Psychology (8th ed.). London: Pearson. [in English]

İbicioğlu, H. & Özmen, H. İ., & Taş, S. (2009). Liderlik davranışı ve toplumsal norm ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-23. [in Turkish]

Khan, M. A. (2010). The role of religion in social cohesion: A study of the Alevi community in Turkey. London: Routledge. [in English]

Maxwell, J. C. (2013). Liderlik Yasaları. Çev: İbrahim Şener. İstanbul: Beyaz Yayınları. [in Turkish]

Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and practice (8th ed.). Thousand Oaks: Sage Publications. [in English]

Parsons, Talcott. (1951). The Social System. New York: Free Press. [in English]

Radcliffe-Brown, A. R. (1952). Structure and function in primitive society. London: Cohen & West. [in English]

Rençber, F. (2013). Adıyaman yöresi alevî ocakları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35(35), 159-170. [in Turkish]

Rodrik, D. (2011). The Globalization Paradox: Democracy and the Future of the World Economy. W. W. New York: Norton & Company. [in English]

Ritzer, G. (2010). Globalization: A basic text. Chichester: Wiley-Blackwell. [in English]

Sachs, J. D. (2005). The end of poverty: Economic possibilities for our time. New York: Penguin Press. [in English]

Scott, J. C. (1972). patron-client politics and political change in Southeast Asia. American Political Science Review, 66(1), 91-113. [in English]

Shankland, D. (2003). The Alevis in Turkey: The emergence of a secular Islamic tradition. London: Routledge. [in English]

Sökefeld, M. (2006). Mobility and the transformation of religious ıdentity among the Alevi of Turkey. Ethnic and Racial Studies, 29(6), 1070-1090. [in English]

Smith, J. Z. (1987). To take place: Toward theory in ritual. Chicago: University of Chicago Press. [in English]

Smith, C., & Denton, (2005). M. L. Soul Searching: The Religious and Spiritual Lives of American Teenagers. New York: Oxford University Press. [in English]

Şahin, M. (2022). Gündelik hayatın içinde değerler ve değerlerin toplumsal boyutları. Düşünce Dünyasında Türkiz, 13(63), 51-81. [in Turkish]

Tönnies, F. (1887). Community and society (Gemeinschaft und gesellschaft). (C. P. Loomis, Trans.). New York: Harper. [in English]

Turner, V. (1969). The ritual process: Structure and anti-structure. Chicago: Aldine Publishing. [in English]

Özdemir, M. Ç. (2007). Toplumsal değişme karşısında aile ve okul. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 185-20. [in Turkish]

Özbolat, A. (2015). Toplumsal fonksiyonları bağlamında dini otorite: Tipolojik bir deneme. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(2) 1-23. [in Turkish]

Özkan, R., & Polat, B. (2017). Toplumsal bir değer olarak otorite. Journal of World of Turks/Zeitschrift für die Welt der Türken, 9(3) 109-127. [in Turkish]

Özkan, R., & Polat, B. (2016). İtaat kültürü ve din. Zeitschrift für die welt der Türken/Journal of World of Turks, 8(3), 139-149. [in Turkish]

Öztürk, S. (2022). Halkla ilişkilerde hedef kitle. Halkla ilişkilere giriş, 187-207. [in Turkish]

Ulutaş, E. (2016). Kanaat önder, bir liderlik fenomenolojisi. İstanbul: Açılım Kitap. [in Turkish]

Ünlü, İ. (2023). Kitap Değerlendirmesi: Anadolu Aleviliğinde Dedelik Kurumu. Uluslararası Dorlion Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (DASAD), 1(2), 466–471. [in Turkish]

Vural, Z. B. A. (2018). Kurum kültürü. İstanbul: İletişim Yayınları. [in Turkish]

Yaman, A. (2009). Alevilikte toplumsal kontrol kurumu: Düşkünlük. Geçmişten günümüze Alevî-Bektaşî kültürü, 203-210. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. [in Turkish]

Yengin, D. (2015). Teknoloji, tekniyum ve nesnelerin interneti. Sosyal Medya Araştırmaları. İçinde (Ed.) Deniz Yengin), (ss. 185-209). İstanbul: Paloma Yayınları. [in Turkish]

Yıldırım, R. (2012). Geleneksel Alevilikten modern Aleviliğe: Tarihsel bir dönüşümün ana eksenler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (62), 135-162. [in Turkish]

Yıldırım, A. (2019). Yorumun dinselleşmesinde cemaat söyleminin rolü. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (46), 59-82. [in Turkish]

Yukl, G. (2013). Leadership in Organizations (8th ed.). Upper Saddle River: Pearson. [in English]

Zariç, S. (2011). Demokratikleşme ve etkin bir siyasal sistem oluşturma bağlamında Türkiye’de siyasi partilerde lider hegemonyası ve lider değişimi sorunsalı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (8), 99-115. [in Turkish]

Wach, J. (1990). Din sosyolojisi (Ü. Günay, Çev.). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları. [in Turkish]

Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization. (A. M. Henderson & T. Parsons, Trans.). New York: Free Press. [in English]

White, P. J. (2003). Islam and the Alevis of Turkey: The rise of a secular Islamic tradition. London: Routledge. [in English]